โนรากับความเชื่อไสยศาสตร์

          โนรามีความเชื่อหลายประการ ว่าความเชื่อเกี่ยวกับครูหมอโนรา ครูหมอโนราคือบูรพาจารย์และบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วบางทีเรียกตายายโนรา มีนางศรีมาลา พระเทพสิงหร พระยาสายฟ้าฟาด ตาพรานบุญ ตาหลวงคง ตาพรานอิทร์ นางแขนอ่อนนางเภา เป็นต้น โนราเชื่อว่าครูหมอเหล่านี้ยังผูกพันกับลูกหลานที่มีเชื้อสายโนรา ถ้าลูกหลานเพิกเฉยไม่นับถือ อาจเกิดเจ็บป่วยกระเสาะกระแสะเรียกว่า “ครูหมอย่าง” แก้ไขได้ด้วยการบนบาน ด้วยความเชื่อนี้ทำให้เกิดพิธีกรรมโนราโรงครู เพื่อเชิญครูหมอมาเข้าร่างทรงรับเครื่องสังเวยและมีการรำถวาย

          ความเชื่อเรื่องไสยศาสตร์ โนราสมัยก่อนจะมีหมอกบโรงไว้ทำหน้าที่ทางไสยศาสตร์คือกันฝ่ายตรงข้ามทำคุณไสย ถ้าถูกคุณไสยต้องแก้และบางครั้งต้องทำคุณไสยแก่ฝ่ายตรงข้ามด้วยความเชื่อเรื่องนี้เห็นได้ตั้งแต่ตอนเบิกโรงมีการกันโรง ตอนแต่งตัวมีการชุบราศี ผูกขี้ผูกเยี่ยว เสกแป้งสร้างเมตตามหานิยม ตอนรำมีการรำเฆี่ยนพราย เหยียมลูกมะนาว เป็นต้น

          ความเชื่อเรื่องอำนาจเร้นลับของโนรา ทั้งโนราและชาวบ้านเชื่อว่าโนราใหญ่ขณะทำพิธีโรงครู มีอำนาจพิเศษสามารถติดต่อกับวิญญาณภูติผีได้ สามารถกำราบทำลายสิ่งผิดปกติ บางอย่างที่เกิดจากอำนาจภูติผีได้ เช่นสามารถกำราบเจ้าเส้นที่เกิดเป็นผื่นปานแดงบนผิวหนัง เป็นต้น

          อำนาจเร้นลับ ในคน สัตว์ สิ่งของมีความเชื่อเกี่ยวกับโนรา เช่น ความยำเกรง ต่อโนราที่มีอาคม ต่อสัตว์อย่างจรเข้ หรือต่อ “ผมผีช่อ” ของเด็กที่ถูกทำเครื่องหมาย กระจุกผมนี้หากตัดออกเองจะเกิดโทษภัยแก่ตัวผู้ตัด ต้องให้โนราตัดให้ ผมที่ตัดแล้วถือเป็นของขลังของเจ้าของผมเชื่อว่าสามารถกันอันตรายได้

          ความเชื่อเกี่ยวกับเรื่องดนตรี เชื่อว่าเทริดและหน้ากากพรานเป็นของสูง ห้ามกรายหรือใส่เล่น โนราสมัยก่อนเมื่อสวมเทริดแล้วจะไม่ยกมือไหว้ผู้ใด เพราะถือว่าเป็นการทำตนต่ำกว่าฐานะ เชื่อว่าภ้าใช้ไม้หวายตีผู้ใด ผู้นั้นจะเป็นบ้า เชื่อว่าถ้าข้ามกรายเครื่องดนตรีจะเกิดอัปมงคล

เทริดโนรา

หน้ากากพราน

ความเชื่อเรื่องการถือเคล็ดและฤกษ์ยาม การปลูกโรงจะไม่หันหน้าไปทางทิศตะวันตกเด็ดขาดเชื่อว่าจะทำให้โนราตกอับ หน้ากากพรานจะใช้ไม้พูด ไม้มะยมหรือไม้ยอ เชื่อว่าจะทำให้ผู้แสดงเป็นนายพรานพูดเก่ง ได้รับความนิยมจากผู้ชม เป็นต้น ส่วนเรื่องฤกษ์ยามปรากฏในพิธียกเครื่องออกเดินทาง เป็นต้น เมื่อจะออกจากบ้านไปแสดง นายโรงจะว่าคาถาเพื่อขออำนาจสิ่งศักดิ์สิทธ์ให้มาคุ้มครอง ปราศจากอันตรายและให้ผู้พบเห็นเกิดความรักความสงสาร ความนิยมชมชอบ บางคณะเมื่อออกนอกบริเวณรั้วบ้านจะบริกรรมคาถาปัดรังควานเสนียดจัญไรให้แก่บ้านเรือนอีกครั้ง

หน้ากากพรานที่ทำมาจากไม้ยอ

          พิธีถีบหัวควายเป็นการฆ่าควายเพื่อเซ่นผีแซง เป็นการแก้บนผีแซงที่ไม่มารบกวนพิธี โดยใช้อาคมในการปลิดชีวิตควาย ไม่เพียงแต่เป็นพิธีกรรมสำหรับผู้ที่มีเชื้อสายโนรา หากแต่ชาวบ้านทั่วไปก็ได้อาศัยอาศัยการบนบานขอความช่วยเหลือจากครูหมอโนราด้วยเช่นกัน เมื่อได้ตามประสงค์ก็มีการจัดพิธีโรงครูเพื่อเซ่นไหว้แก้บนได้ คนในชุมชนเองก็อธิบายว่าโนราโรงครูมีวัตถุประสงค์เพื่อไหว้ครูหรือไหว้ตายายโนรา ถือเป็นธรรมเนียมที่ต้องแสดงความกตัญญูแก่ผู้ประสิทธิประสาทวิชาโนราต่อทอดต่อ ๆ กันมา เพื่อแก้บนต่อครูบรรพชนผู้ศักดิ์สิทธิ์ หรือ “แก้เหมรย” และทำพิธีอื่น ๆ เช่นเหยียบเสน ตัดจุก ตัดผมผีช่อ ผูกผ้าปล่อย ครอบเทริด ฯลฯ และเพื่อครอบรับโนราใหม่ถือเป็นกิจกรรมอันเป็นมงคลของศิลปิน การจะเป็นโนราได้ต้องผ่าน “พิธีครอบเทริด” หรือ “ผูกผ้าใหญ่” หรือ “แต่งพอก”

          ผมผีช่อ คำว่า “ช่อ” แปลว่า “ผูก” จึงหมายความว่าผมผีผูก ทำให้งอกออกมาจับตัวกันเป็นกระจุกตั้งแต่แรกคลอดอยู่บนศีรษะ เชื่อว่าเป็นการกระทำของผี ถ้าตัดออกเองจะเกิดโทษภัย ต้องให้โนราตัดให้ในพิธีเข้าโรงครู ผมที่ตัดแล้วจะถือว่าเป็นของขลังสำหรับผู้เป็นเจ้าของผม สามารถกันอันตรายได้ การตัดผมผีช่อจะทำก่อนพิธีส่งครู โดยให้ผู้ที่เป็นผมผีช่อ นั่งกลางโรงโนรา ประนมมือถือดอกไม้สีขาวสามดอก โนราใหญ่จะรำ “ท่าสามย่าง” หรือ “ท่าย่างสามขุม” เข้าไปหา แล้วใช้มีดตัดผมผีช่อออก การตัดจะตัดถึงหนังศีรษะและตัดครั้งเดียว มอบผมให้เจ้าของเก็บไว้ จากนั้นโนราต้องรำให้ครบ 12 ท่า เป็นเสร็จพิธี เชื่อว่าหลังจากตัดแล้วผมที่งอกมาใหม่จะไม่เป็นกระจุกอีก

          เสนเป็นปานแดงชนิดหนึ่งที่ขึ้นยริเวณใบหน้า ชาวบ้านเชื่อว่าเป็นการกระทำของผีที่ชื่อ “เจ้าเสน” ไม่สามารถรักษาให้หายได้ ต้องให้โนราทำพิธีเหยียบให้ในงานโรงครู เชื่อว่าเสนจะหาย หากไม่หายก็ให้ทำซ้ำอีก เสนจะหายในที่สุด ถ้ามีสีดำหรือเรียกว่าเสนดำ ถ้ามีสีแดงเรียกเสนทอง

พิธีกรรมเหยียบเสน

เสนติดมากับตัวรักษาไม่ได้เว้นแต่จะทำในพิธีโนราโรงครู ซึ่งจะทำก่อนพิธีส่งครู ผู้ส่งจะต้องเตรียมขันน้ำ หมาก พลู ธูป เทียน ดอกไม้ มีดโกน หินลับมีด เงินเหรียญ เครื่องทอง เครื่องเงิน หญ้าคา หญ้าเข็ดมอนและรวงข้าว แล้วนั่งกลางโรงโนรา โนราใหญ่จะเอาขันพร้อมด้วยมีดโกน หินลับมีด เครื่องเงิน เครื่องทอง หญ้าคา หญ้ามอน และรวงข้าวแล้วทำพิธี ลงอักขระขอมลงที่หัวแม่เท้าของโนราใหญ่ เอาหัวแม่เท้าจุ่มลงในขัน ยกขึ้นรมควันเทียนแล้วใช้หัวแม่เท้านั้นเหยียบเบา ๆ ลงบริเวณที่เป็นเสนพร้อมกับบริกรรมคาถา “นะสูญ โมสูญ พุทธสูญ ธาสูญ ยะสูญ อุบาทว์ทั้งมูลสูญด้วยนะโมพุทธายะ” แล้วเอาเท้าไปแตะมีดโกน เพ่งจิตระลึกถึงครูเสน ขอให้หายเสน ทำเช่นนี้ 3 ครั้ง โนราบางคนก่อนที่ใช้เท้าเหยียบเสนจะใช้หัวพลูลงอักขระขอมที่เสนแล้วเอาเหรียญทาบบนเสนนั้น ใช้หัวแม่เท้าเหยียบกดบนเหรียญ ภาวนา 3 ครั้ง แล้วสลัดให้เหรียญหลุดออก เชื่อว่าเสนจะหาย หากไม่หายก็ทำซ้ำอีก เสนจะหายไปในที่สุด